Uygur Devleti

Uygur Devleti ilk zamanlarda Köktürklere bağlıydı. 🏹 Fakat bağımsızlık istediler. Bu yüzden Karluklar ve Basmiller ile birleştiler ve Göktürk Devleti’ni yıktılar. Ardından kendi devletlerini kurdular.

📛 Uygur Adının Anlamı

“Uygur” kelimesi, “şahin gibi hücum eden” anlamını taşır. 🦅 Arap kaynaklarında ise “Dokuz Oğuz” olarak geçer. Bu, onların güçlü bir topluluk olduğunu gösterir.

👑 Devletin Kuruluşu

Kutluk Bilge Kül Kağan, Uygur Devleti’ni kurdu. Başkenti önce Ötüken yaptı. Daha sonra merkezi Ordu Balık (Karabalgasun) olarak değiştirdi. 📍

🛡️ Talas Savaşı

Kutluk Bilge Kül Kağan’dan sonra Moyen-Çur tahta çıktı. 751 yılında Çinliler ile Abbasiler arasında Talas Savaşı yapıldı. Türkler, Abbasilerin yanında yer aldı. Böylece Abbasiler savaşı kazandı. Bu olay, Türklerin İslamiyet ile tanışmasına da zemin hazırladı.

☯️ Mani Dini ve Sonuçları

Bögü Kağan, tahta geçince Mani dinini kabul etti. 🙏 Bu din et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için halk hayvancılığı azalttı ve tarıma yöneldi. 🌾

Ayrıca bilim ve sanat gelişmeye başladı. Halk, yeni dini öğrenmek için kitaplar yazdı. Bu kitaplar için kalıplar hazırladılar. Böylece matbaanın temelleri atılmış oldu.

✍️ Uygur Alfabesi

Uygurlar, 14-18 harften oluşan kendi alfabelerini geliştirdi. 🖋️ Altay dil ailesinden Hakaniye lehçesiyle yazı yazdılar.

📚 Kütüphane ve Eğitim

Uygurlar, ilk Türk kütüphanesini kurdu. Ayrıca öğretmen yetiştirdiler ve bu öğretmenlere bahşi adını verdiler. 🧑‍🏫

🏡 Yerleşik Hayat

Uygurlar, yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti oldu. Artık çadırlar yerine evlerde yaşadılar. İlk şehirlerini kurdular: Beşbalık, Ordu Balık gibi… 🏘️

⚖️ Yazılı Hukuk Kuralları

Uygurlar, “töre” kurallarını ilk kez yazılı hale getirdi. 📜 Böylece yazılı Türk hukukunu başlatan ilk devlet oldular.

🏰 Mimari Gelişmeler

Uygurlar tapınaklar, saraylar, evler inşa etti. 🎨 Fresk adı verilen resimlerle duvarları süsledi. Ciltçilik ve minyatür sanatında ustalaştılar.

🎭 Sanat ve Tiyatro

Uygurlar, tiyatro oyunları sahneledi. 🎭 Böylece Türk tiyatrosunun temelini attılar. Orta oyunlarıyla halkı eğlendirdiler.

📖 Destanlar

Uygurlar, iki önemli destan yazdı:

• Göç Destanı: Kutsal bir kayanın Çinlilere verilmesiyle gelen felaketleri anlatır.

• Türeyiş Destanı: Tanrı’nın kurt suretinde gelip hakanın kızlarıyla evlenmesiyle Uygurların çoğaldığını anlatır. 🐺

🔚 Uygur Devleti Sonu

Maniheizm, savaşçı ruhu zayıflattı. Çin etkisi arttı. Sonunda 840 yılında Kırgızlar, Uygur Devleti’ne son verdi. Uygurlar ikiye ayrıldı: Sarı Uygurlar ve Turfan Uygurları.

🏁 Sonuç

Uygurlar; ilk şehirleri kurdu, alfabeyi geliştirdi, kütüphane açtı, tiyatro oynadı, yazılı kanun yaptı. 🎓 Kültüre, eğitime ve sanata önem verdiler. Onlar Türk tarihinin en parlak uygarlıklarından biri oldu. 🌟